Ik draag de mensen van vzw Trafiek hier in de Brugse Poort een bijzonder warm hart toe. U zult misschien denken dat de reden daarvan hun uitstekende vegetarische spaghetti is (best in town, by the way, trust me), maar het gaat om andere zaken: hun engagement is ongebreideld, ze staan voor elke goede zaak zonder aarzeling op de barricades (remember De Zaak Meibloemsite), hun buurthuis is een warm nest waar iedere groep bewoners terecht kan voor vergaderingen en ander leuks én ze maken wel degelijk een verschil voor veel mensen — de soepbedeling op vrijdag in de winter is daar een schoon voorbeeld van.

Ik dacht hun brief eerst gewoon te delen op Facebook, met die handige share-button, maar toen bedacht ik dat ik met deze blog waarschijnlijk meer mensen bereik. En als ik het dan ook nog eens deel op twitter en op facebook, en u doet dat misschien ook: tamtam, kracht van sociale media en al. Hopelijk wordt dit een heel duidelijke roep om de stilte te doorbreken. Want: wat gaat het zijn, VDK?

Hieronder integraal: de open brief van Trafiek aan VDK. Neem tien minuten en lees hem. Deel het gerust. Op alle mogelijke manieren. Go internet.

OPEN BRIEF i.v.m. SLUITING VDK-KANTOOR BRUGSE POORT

Gent, 17 januari 2017

VDK fair?

“VDK Spaarbank wenst u een fijn en fair 2017.”
Zo staat het op ons recentste bankuittreksel. De expliciete keuze voor het woordje ‘fair’ belichaamt de ‘branding’ van de bank, en moet dus bijdragen aan een publieke perceptie van de VDK als een eerlijke en rechtvaardige bank.
Je kan eruit besluiten dat de VDK zich voorneemt om zelf ook bij te dragen tot een ‘fair 2017’. Maar dan zal ze op bepaalde punten toch beter moeten doen dan in 2016. Voor ons was 2016 immers het jaar waarin de VDK besliste haar kantoor in de Brugse Poort te sluiten en ons te grazen nam. Een overzicht.

Op 18 mei 2016 ontvingen alle klanten van de Brugse Poort een brief waarin meegedeeld werd dat het kantoor in onze buurt amper twee weken later op 1 juni 2016 de deuren zou sluiten.

Trafiek vzw reageerde op deze klantonvriendelijke donderslag bij heldere hemel door in eerste instantie als klant contact met VDK op te nemen en onze grieven kenbaar te maken.
Op 24 mei 2016 kwam Steven Wauters (directiecomité VDK) naar Trafiek om hierover een gesprek aan te gaan. Er werd naar onze opmerkingen geluisterd, maar het was ook duidelijk dat men eerder hoopte onze boosheid lam te leggen dan dat onze argumenten tot een herroeping van de beslissing zouden leiden.

Om de sluiting en onze bekommernis in de openbaarheid te brengen, reageerden we vervolgens met een open brief die op 27 mei 2016 naar alle belanghebbenden en naar de pers verzonden werd (klik voor link). Samengevat klaagden we hierin de volgende zaken aan.

Verschillende (groot-)banken hebben onze buurt in de laatste vijf jaar één na één verlaten. Omwille van het uitgesproken ethische profiel en de wijkgebondenheid van de bank stapten wij vol overtuiging met ons hele hebben en houden naar de VDK over. Nu en dan informeerden wij bevreesd naar mogelijk kopieergedrag bij de VDK, maar VDK stelde ons mondeling steeds gerust dat zij dat niet zouden doen. Dat was ook heel geloofwaardig, zeker in het licht van hun “9 duurzaam ethische garanties” waarin ze letterlijk stellen dat “waar andere banken kantoren sluiten” zij “bewust vasthouden aan vestigingen in ‘moeilijke’ stedelijke buurten … omdat kansarme mensen recht hebben op professionele bankdiensten met persoonlijk advies.”

Een prachtige, faire zinsnede, weliswaar met een angeltje op het einde. De woorden ‘met persoonlijk advies’ zijn hier waarschijnlijk niet toevallig gekozen. In het kantoor van de Brugse Poort zou teveel tijd ‘verloren’ gaan aan ‘simpele’ verrichtingen, aan het bedienen van de klanten aan de balie. Kansarme mensen hebben dus recht op persoonlijk advies, wanneer ze daarvoor een afspraak maken voor ‘de babbel die leidt naar gepast advies’: oplossingen voor leningen, beleggingen, spaargelden,… op maat van de klant, mét geld dus. Al de rest is tijdverlies dat toch niet opbrengt. Weg kansarmen dus …

Nochtans gaf CEO Leen Van den Neste in de VDK Nieuwsbrief n°4 van april 2016 de volgende commentaar op de vraag “Werkte VDK ‘hart genoeg’ in 2015?”. Ze zegt: “Juist in een Gentse volksbuurt als (de) Brugse Poort blijft VDK zich engageren: met een eigen bankkantoor en investeringen in projecten als Circusplaneet.” Ai… Zou de Vdk in 2016 ook ‘hart genoeg’ gewerkt hebben?

In onze brief beloofden we ook strijdvaardigheid, temeer daar het hier een bank betreft die we wél willen. We vroegen aan de VDK om op hun beslissing terug te komen en ons kantoor te behouden. Aan alle andere mensen vroegen we dit standpunt te ondersteunen en te verspreiden.

Heel wat buurtbewoners en organisaties maakten hun grote teleurstelling bij de VDK kenbaar. Op 31 mei publiceerde De Gentenaar het artikel “Sluiting VDK-kantoor is opdoffer voor onze buurt”. Daarin lezen we onze standpunten en het verweer van de CEO van de VDK dat er vooral in bestaat dat de economische realiteit hen tot deze beslissing dwingt, dat ze in andere volksbuurten wel aanwezig blijven en dat er voor de Brugse Poort andere nabije kantoren zijn.

Onze tamtam werkte en op 2 juni 2016 kwam de CEO Leen Van den Neste persoonlijk met één van haar medewerkers naar Trafiek voor een nieuw gesprek. Zij stak niet onder stoelen of banken niet erg opgetogen te zijn met onze campagne, én ze kwam ook met een voorstel. Dat luidde als volgt: als jullie erin slagen tegen het einde van het jaar honderd nieuwe klanten voor onze bank aan te brengen, behouden we het kantoor op de Brugse Poort. Onze eerste (tegenstrijdige) reacties laten zich raden: de max, maar ook chantage! Slapeloze nachten volgden want ergens zagen we ook wel een enorme kans in het voorstel: als we deze bank écht willen, waarom dan niet ook andere mensen overtuigen om naar een meer ethische buurtbank over te stappen? Liever deze dan geen of dan een andere?

Op 6 juni 2016 vroegen we per e-mail om het voorstel op papier te krijgen. VDK reageerde telefonisch (10 juni 2016) dat ze dit geen goed idee vonden aangezien het voorstel dan het voorwerp van juristen zou worden en we er dan al een kruis over mochten maken. Begrijpelijk. De VDK-medewerker voegde er aan toe dat het woord van de CEO moest volstaan, dat we zouden samenwerken op basis van vertrouwen én dat we niet naïef waren als we dat geloofden. Dat ze het meenden zette hij nog kracht bij door te wijzen op het feit dat de bankautomaat nog steeds in de muur van het kantoor zat en dat ze die daar voorlopig zouden laten zitten. De mensen rondom Trafiek vzw hebben gewikt, gewogen en veel gediscussieerd.

Op 30 juni 2016 hebben we onze beslissing aan de VDK overgemaakt. Die hield in dat we vonden dat het niet aan ons als vzw Trafiek was om hun voorstel op ons eentje te gaan realiseren maar dat we wel een breed buurttraject wilden opzetten in de vorm van een (informatief) buurtforum rond de vraag of de buurt, zijnde de bewoners, organisaties, winkeliers,… een VDK-kantoor in de Brugse Poort even belangrijk vinden, en met de bedoeling een bredere werkgroep te vormen die bereid is hiervoor het nodige te doen. We gaven ook aan dat er ons onvoldoende tijd restte om dit nog voor de zomer rond te krijgen en dat we dit forum eind september wilden organiseren. Zodoende zou er ook nog voldoende tijd zijn tot het einde van het jaar om de campagne te voeren. We eindigden met “wij hopen dat jullie deze timing kunnen volgen”. Nog diezelfde dag kregen we een e-mail terug waarin we bedankt werden voor het bericht, er nota genomen werd van onze verdere plannen en gevraagd werd hen alleszins op de hoogte te houden. Er werd ons nog een prettige vakantie toegewenst. Kennelijk was die bij de VDK onmiddellijk na het verzenden van hun reactie al begonnen want toen we in een extra e-mail vroegen of we uit dit antwoord mochten besluiten dat het ‘mondelinge woord van de CEO’ geldig bleef in combinatie met ons voorstel qua timing, kregen we geen antwoord meer. Iedereen was aan vakantie toe, dus hadden we daar geen erg in.

Begin september 2016 staken wij met Trafiek opnieuw de koppen bijeen en besloten tot het organiseren van een avondvullend informatief programma op 13 oktober 2016 onder de titel “Bank in de buurt?”. We vroegen professor economie én buurtbewoner Koen Schoors om een toelichting te geven bij de vraag “Wat is een bank en welke soorten banken zijn er?”. Aan Frank Vanaerschot van FairFin vroegen we een verduidelijking over wat ethisch bankieren kan betekenen. Met Trafiek zouden we zelf een bijdrage leveren rond de sociale en buurtdimensies van het bankfenomeen. Ook de VDK hebben we voorgesteld om het woord te nemen, over hoe zij in het banklandschap staan en over hun beslissing tot sluiting van het kantoor in de Brugse Poort. De CEO antwoordde dat ze het fijn vond dat we hier nog op terug kwamen, met een mooi programma. Haar naam kon op de affiche en mocht ze toch zelf niet kunnen komen, zou ze zich laten vertegenwoordigen door een ander directielid. De promo voor de avond werd op gang gebracht. Alle sprekers kregen nog een uitgebreide e-mail met onze richtlijnen en verwachtingen. Daarin stond ook vermeld dat we voor het afsluiten aan de aanwezigen zouden vragen of er interesse was om met deze thematiek verder aan de slag te gaan met als doel de bredere buurtwerkgroep op te richten waarover hierboven reeds sprake. De CEO bedankte ons voor de uitvoerige toelichting en gaf aan hier graag aan mee te werken. Van den Neste zou zich uiteindelijk toch niet kunnen vrijmaken en liet zich op de avond zelf vervangen door Bart Romanus, lid van het directiecomité en verantwoordelijke voor het kantorennet van de VDK. In haar e-mail schreef ze nog dat hij haar zeker op de hoogte zou houden van de conclusies. Tenslotte wenste ze ons veel succes, bedankte ze ons nog eens voor de organisatie van de avond en vond ze het goed dat we dit soort zaken bespreekbaar houden. Mooi.

Een vijftigtal mensen was op de avondactiviteit aanwezig, in hoofdzaak buurtbewoners en ook een aantal mensen van VDK. Nadat we iets meer te weten kwamen over het wezen van geld en bankieren (Koen Schoors), kwam de klemtoon te liggen op haar ethische dimensies (Frank Vanaerschot).

Trafiek zelf presenteerde een aantal kritische aandachtspunten betreffende de sociale aspecten van een bank. Wat zijn de sociale contouren van de verdergaande digitalisering? Wat is de impact van het sluiten van kantoren op mens, buurt en lokale economie? Wat met het verdwijnen van geldautomaten en fysiek cash geld? Hoe ver zijn we nog af van financiële uitsluiting van bepaalde mensen en buurten? Wie zal de door de banken afgestoten diensten invullen? Willen we een bank die vooral gaat voor winstmaximalisatie of een banksysteem dat de noden van de maatschappij en de economie dient? Uit Brits onderzoek blijkt dat kantoren die gesloten worden, zich dikwijls precies in die buurten bevinden waar de mensen wonen die meest nadeel ondervinden van zo’n sluiting.

Hierna kwam VDK zelf aan bod. Bart Romanus had het vooral over de naweeën van de bankencrisis en de onrechtvaardigheid die de VDK hierdoor ten deel valt, waarbij ze relatief zwaarder benadeeld worden dan de wél schuldige grootbanken. Hij bevestigde de intenties van VDK qua ethisch bankieren en ging met een rationeel betoog over noodzakelijke besparingen in het defensief met betrekking tot de sluiting van het kantoor in de Brugse Poort.

Een hele boterham, die door de aanwezigen erg attent geconsumeerd en duidelijk gesmaakt werd. Vooraleer we begonnen aan de interactieve gespreksronde met iedereen, kregen de sprekers nog de kans op elkaar te reageren. Professor Koen Schoors stak meteen van wal en het was vooral zijn tweede vraag aan de VDK die de avond compleet deed kantelen. “Is jullie beslissing om het kantoor op de Brugse Poort te sluiten nog omkeerbaar?” vroeg hij. En daarop zei Bart Romanus simpelweg “Neen”. Consternatie in de zaal en niet in het minst bij alle Trafiek medewerkers, die dit voor het eerst hoorden en op die manier het aan ons gedane voorstel en plein public opgeblazen zagen worden. Na al het engagement dat Trafiek in dit proces gestoken heeft, vanaf de aankondiging van de sluiting, was dit voor ons een erg emotionele opdoffer. Voor de manier waarop de VDK hun voorstel in feite als onbestaande presenteerde vinden we niet de juiste woorden, in het beste geval blijven we steken bij ‘onfair’.

Maar wat konden we uit de discussie die toen nog volgde en vooral dankzij de enthousiaste buurtbewoners vooral noteren? Dat de aanwezigen een aantal dingen over VDK bijgeleerd hadden, en dat was niet alleen dat de VDK qua ethisch bankieren misschien wel de bank is waar je bij wil zijn. Het viel hen vooral op dat de VDK de buurt niet kent, dat ze er geen voeling mee hebben, dat ze er nooit ernstige inspanningen voor gedaan hebben om daar iets aan te veranderen en dat ze bovendien dus erg dom zijn want dat ze niet zien welke mogelijkheden er recht voor hun neus in deze wijk liggen. De conclusie was dan al gauw dat een buurt als de onze de VDK vanuit hun ivoren toren niet interesseert en dat rationaliseren primeert op onder meer de ‘rechten van kansarmen’. Frank Vanaerschot van FairFin gaf nog mee dat een bijeenkomst als deze uniek was en dat elke bank zou moeten dromen van een dergelijke gedachtewisseling met (potentiële) klanten. De meest gehoorde zin tijdens de gesprekken achteraf was ‘dat de VDK hier in de Brugse Poort een enorme kans gemist heeft’.

Wij van Trafiek hebben die avond aan alle mensen van de VDK gevraagd om zeker van hen en van de CEO nog iets te mogen horen, om ons nog uit te nodigen voor een ultiem gesprek. Vanaf die dag heerst er echter complete radiostilte. De enige ondernomen actie is dat VDK ondertussen de geldautomaat uit de muur haalde.

Als wij dit proces op ons eentje moeten interpreteren, komen we niet verder dan:
hebben wij ergens iets gemist, bijvoorbeeld een duidelijke boodschap van de VDK dat de deal niet meer doorging?
was het van het begin de bedoeling om ons met dit voorstel ‘bezig te houden’ en ons zodoende stil te leggen over de sluiting zelf?

heeft de VDK het voorstel zelf ooit ernstig genomen?
wat is ‘het woord van een CEO’ nu werkelijk waard?
is de CEO en het voorstel door het directiecomité teruggefloten?
heeft de VDK in feite ooit een interactie over de sluiting met de buurt willen aangaan?
is de VDK in feite geïnteresseerd in een sociale en ethische analyse van het bankgebeuren? En is de VDK dus wel de ethische bank die ze zegt te zijn?

Wij hebben uit dit wedervaren veel geleerd, maar heeft de VDK dat ook?

Hallo VDK? Is daar nog iemand?

Graag kregen wij een antwoord op onze vele vragen en duidelijkheid over wat VDK hieromtrent nog wenst te ondernemen.

Met vriendelijke groeten,

Hilde Verschaeve
voor Trafiek vzw
Koffie- en buurthuis in de Brugse Poort – Gent