Deze week geef ik vier keer een parallel-les in een opleidingsonderdeel over mediawijsheid, aan eerstejaars. Het gaat over beeldvorming in de media, over televisiejournaals, over breaking news, over commerciële belangen. Het is allemaal redelijk basic, want een mens kan niet zo diep gaan op anderhalf uur, maar ik probeer wat grote lijnen te schetsen. Mijn doel (*) is heel eenvoudig: dat ze zelf verder te denken. Dat ze niet alles te geloven wat ze zien en horen en lezen. Voorzichtigheid. Dat ze bewuster kijken naar nieuws. Dat ze bedenkingen maken, en weten dat er achterliggende mechanismen zijn die mee bepalen wat wij weten. Dat wat ze weten en hoe ze dat interpreteren, bepaalt hoe ze naar de werkelijkheid kijken.
(*) Als ik met de studenten die ik voor stage begeleid praat, dan zie ik ze soms denken “daar is ze weer met haar doelen”. Omdat ik daarover doorboom. Honderd keer herhaal. Watisjedoel. Watwiljebereiken. Hoekanjeziendatje datdoelbereikt. Ik besef dat ik doorboom. En dat ik in herhaling val. Maar ook dat heeft dus een doel.
De les is opgehangen aan voorbeelden die de studenten kennen. Het medialandschap en de actualiteit is een dankbaar onderwerp, natuurlijk. Reality tv. De verkiezing van Trump. En vooral sinds vorig jaar: de aanslagen in Brussel van 22 maart.
Ik gaf die les gisteren aan een klas, en vandaag stond er ook ene op de planning.
Gisterenavond vloekte ik, zoals wij allemaal, weer eens luid op de wereld. In mijn hoofd werd de parallel-les al helemaal anders. Want Berlijn.
Vandaag in de les hoorde ik mezelf zeggen “ik denk dat het niet onrealistisch is dat er een dergelijke situatie zal voorvallen eens jullie een eigen klas hebben. Dus we gaan het nu even hebben over hoe je kinderen op zo’n moment kan begeleiden.”
Want ik wil dat toekomstige leraren omzichtig zijn. Over breaking news en kinderen. Ik wil dat ze weten hoe ze kunnen filteren en hoe ze veiligheid kunnen bieden als er weer eens een aanslag wordt gepleegd. Een belangrijk doel. Dreiging kaderen.
Ik hoorde het mezelf zeggen en ik dacht tegelijkertijd: verdorie, ik wou dat we het hier niet over moesten hebben.
In de herfstvakantie mocht ik mee met hen op kamp. Als kookouder en appelkessnijder, maar vooral als paar extra handen voor die roedel jong geweld. Ik liep er drie dagen met een glimlach rond, en kwam verwarmd van het kindergelach terug. En met een verloren weddenschap waardoor ze me binnenkort mogen schminken, maar daar kom ik subiet nog op terug.
Ik hoorde een tijd geleden iemand tegen Leonthine, de leader of the pack, zeggen “Soms vragen de mensen mij wat dat feitelijk is, de goestedoenders, en ik weet nooit goed wat antwoorden.” Leonthine zei: “bwaof. Zeg maar theatraal dansen ofzo.” Zelf hou ik het meestal op: De Majoretten van de Kinderfanfare van de Vieze Gasten. En ze doen hun goesting.
Want het is moeilijk te omschrijven. Er wordt gedanst. Er wordt theater gespeeld. Er wordt geïmproviseerd. Het is vanalles door elkaar, maar er is één constante: ze doen het met ongelooflijk veel goesting. Ze zorgen voor elkaar, ze bewaren geheimen, ze lachen, ze oefenen enthousiast en ze leren en werken samen. En ze doen gek op een podium, natuurlijk.
Het is een zotte meute kinders, die als een bende uitgelaten jonge honden de meest chaotische én tegelijk de beste toonmomenten ter wereld geven.
Het dochterkind doet elke week mee. Een goestedoender in elk vezelke van haar met glitter en grimeschmink bekladde zelve.
De Goestedoenders hebben grootse plannen, de komende weken. Geheime dingen, met opnames en allerlei cools dat nog niet mag geweten zijn. Sommige dingen weten zelfs de ouders niet. Maar er zijn ook dingen die we wel al mogen vertellen. Of beter gezegd: twee dingen waarvoor ik u mag uitnodigen.
Zo is er de vrijdag voor de vakantie (23/12) een optreden. Hier in de Brugse Poort, in De Koer. De goestedoenders geven een showke en er is ook een feestje, alwaar muziek zal gedraaid worden waar ge graag met uw kinders samen op wilt dansen. Een Afterschoolfuif, quoi, om de vakantie goed in te zetten. En omdat ik een weddenschap verloren heb, zal ik dus geschminkt zijn door de kinders. Komt dat zien. Vanaf 17h.
Een week later is het allemaal wat grootser en zo mogelijk nog cooler, want dan moogt ge uw kinderen meenemen naar uw favoriete Gentse oord van verderf.
Opname videoclip Hartrock. Yologa. Schmink, Haar en Tattoo-stand. Dansen met de Goestedoenders. Een Afterparty, en nog veel meer. 28 december, van 14h tot 18h. In de Charlatan. Er is zelfs een facebook-event.
Het internet, dat is toch iets raars, denk ik soms zo op een koude maandag. De aanleiding was een stuk dat Kenny schreef. Jonge gast, blogt, is actief op sociale media, dacht de afgelopen dagen (weken?) na, trok conclusies voor zichzelf en deelde die op dezelfde sociale media. Lees zijn stuk over alcoholgebruik even hier.
Ik las het, ik dacht na, en ik zag het vandaag ook gedeeld worden door verschillende mensen. Er komt veel reactie op, op dat stuk, en dat is heel fijn. Een mens kan maar gestimuleerd worden om efkes bij dingen stil te staan. Maar wat me dan weer opviel in de reacties: dat het ook vaak terugkomt dat het een opgestoken vingertje zou zijn. Dat het belerend is. Dat niemand ons de les moet spellen, verdorie.
Terwijl het daar niet om gaat, eigenlijk. En dat ik er bovendien van overtuigd ben dat het absoluut niet zo bedoeld was. Hoopt Kenny dat andere mensen ook gaan nadenken over hetzelfde onderwerp? Ongetwijfeld wel. Een nobel streven, vind ik: nadenken over dingen is redelijk essentieel in het leven. Wil Kenny mensen een geweten schoppen door te schrijven waarover hij zelf nadenkt? Waarschijnlijk. Het is en blijft de essentie van actief zijn op het internet: dat ge ervan overtuigd zijt dat iemand misschien iets heeft aan de dingen die ge schrijft. En dat ge daarom dingen deelt. Anders zwijgt ge gewoon.
Maar zegt Kenny wat iemand anders moet doen in dit stuk, of wat de juiste keuze is voor andere mensen? Absoluut niet. Nergens staat een advies (I checked). Nergens staat een veroordeling (Checked again). Nergens staat een belerend vingertje (again, checked). Er worden geen lessen gespeld, geen wetten gesteld. Er wordt alleen iets verteld. En zo’n persoonlijk relaas afdoen als “ge moet mij niet zeggen wat ik moet doen” dat is eigenlijk moedwillig de discussie en interactie blokkeren. En interpretatie die misschien ook doet nadenken.
1.
Vorige zondag liepen wij op de bloemekesmarkt, en zoals altijd als we daar zijn, liepen we ook Paard van Troje binnen. De dochter en de echtgenoot zijn nog steeds aan het voorleesgebeuren en ik wilde Ronja Roversdochter voor hen kopen. Ik vroeg het meisje van de winkel of ze die hadden en ze liep met ons mee, haalde het boek uit de rekken en we babbelden wat over andere opties. Ik kreeg boeken voorgesteld en nam foto’s voor de kerstcadeautjes die ik binnenkort ga halen. Ik zei “En Moeyaert? Dat is nog wat vroeg zeker?” Het meisje antwoordde: “Dat mag je niet doen, die moet ze zelf kunnen lezen ooit” en ik begreep wat ze bedoelde. Ik zei dat de dochter niet zo graag zelf leest, het meisje deed “oooh, ik heb zo’n fijn boek voor beginnende lezers.”
De dochter is er wild van, van haar nieuwe zelfleesboek. En Ronja wacht op de nachttafel tot Sjakie uit de chocoladefabriek is.
2.
Mijn lieve vriendin Maartje heeft een boekenwinkel in Leuven. Boekarest heet die, en u moet daar eens binnenlopen als u in de buurt bent. Ik wou dat Leuven op tien minuten van Gent lag, maar dat is niet zo, dus ik kom er te weinig. Als Maartje echter een boek suggereert, dan geloof ik dat graag blindelings. Ze deed mij (en de rest van Vlaanderen) het fantastische Rivieren aan de hand, Us werd me bezorgd toen het net was verschenen en het was door haar dat mijn winter en mijn zomer grotendeels werden ingenomen door A Little Life (nu beschikbaar in verlating, trouwens).
Toen ze het vorige week had over een nieuw uitstekend boek — Noodweer van Marijke Schermer– gingen er een paar berichten over en weer en 24 uur later zat het boek in mijn bus. Met zorg ingepakt en vergezeld van een lief kaartje. Mijn dag was goed. Wat zeg ik, mijn week was uitstekend.
3.
Als mijn man een cadeautje moet, dan ga ik naar de Epic. De meneer van Epic verkoopt me dan de volgende in een serie van comics die de man volgt. Want hij weet waar we zitten op dat moment, en ik hoef dat niet bij te houden. Of hij zegt dingen als “Dit gaat Henk graag lezen. Echt waar.” En dan koop ik dat boek, en dan is mijn man blij en ik dus ook.
Om maar te zeggen. Zal ik het eens over boekenwinkels hebben? En bij uitbreiding over kleine handelaars die hun job met liefde, zorg en passie doen? Want het gaat over meer dan enkel boeken, natuurlijk. Er is niets mooiers dan de groentenwinkel binnenlopen en dat de mevrouw spontaan zegt “er zijn peultjes. Belgische. Daar aan de zijkant.” omdat ze weet dat ik dat graag eet, maar geen Kenya-bonen koop.
Ik heb vanmiddag een fiets gekocht, en Dries zei bij het afrekenen “ik ga die code van dat sleuteltje hier noteren, als je het dan ooit verliest en je bent de code kwijt dan heb ik ze nog”.
Er zijn weinig dingen die zo lastig zijn om te horen als “uw poep is dik in die broek”, maar toch ben ik blij als die ene fantastische winkeljuf het durft te zeggen en me de broek niet verkoopt.
Of die andere die vorige week, toen ik twijfelde tussen twee truien zei “die groene staat u minder van kleur en die gele is u iets te groot. Spijtig maar ja.” Ik ging met lege handen buiten, maar het was niet erg.
Vandaag was Black Friday, blijkbaar. Overgewaaid fenomeen waarbij we aan kortingen bij de boldotcoms en zalando’s van deze wereld konden shoppen. Behalve wat ergernis deed het mij weinig. Ik heb een hele tijd geleden eens bijna een jaar niks gekocht, toen dat zo wat hip was in blogland. Ondertussen koop ik wel weer kleren en luxe en spullen en vanalles, maar dat jaar heeft wel veel veranderd. Van instant hebben naar meer nadenken over dingen.
Dus ik doe dat nauwelijks nog, kopen bij die grote spelers en die snelle klik-klik-besteltoestanden. Want het voelt niet zo juist eigenlijk. Het is gemakkelijk (joepie morgen op uw stoep) en het is vaak goedkoop, ja. Maar het is ook allemaal zo ontmenselijkt.
Het plezier van iets kopen, dat zit voor mij een groot stuk in de zorg die je eraan besteedt. En de wetenschap dat degene bij wie je het koopt ook zorg heeft besteed aan wat er in zijn of haar winkel ligt. Kleine handelaars zijn bovendien de smoel van uw stad. Het karakter van uw wijk. En die kleine winkels met karakter hebben het steeds moeilijker, zo hoor ik van overal. Steden vol ketens en overal hetzelfde te koop en te zien. Daar wordt een mens toch niet blij van?
In the spirit of christmasshopping: ge moet dat eens proberen, de komende weken, zo’n kleine handelaar. Volgens mij gaat ge daar content van worden.
Gisteren en eergisteren was ik op het Vlaams Mediawijs Congres, georganiseerd door Mediawijs.be. En hoewel mijn persoonlijke omstandigheden niet zo goed waren (Ik hoor niks aan één kant. Lang verhaal, maar kort samengevat: een incident met de huisartsenwachtpost gone terribly wrong en nu vijf soorten medicamenten), waren het toch twee interessante dagen. Daarom een lijstje van losse flarden, dingen die ik bedacht en dingen die ik opschreef. Dat ik het ook niet vergeet.
* op 10 december is het Internationale Dag Van de Mensenrechten en voor die tijd moet ik dringend eens kijken naar de no hate-campagne. Er is een educatieve bundel (136 pagina’s, alstublieft) om met hate speech om te gaan met jongeren.
* B-Bico staat voor Belgian Better Internet Consortium, en het hoofddoel van het consortium focust zich hoofdzakelijk op een beter internet in plaats van een veiliger internet.
* “We pass from Cartesian cogito to cogitamus. Far from merging individual intelligence into some indistinguishable magma, collective intelligence is a process of growth, differentiation, and the mutual revival of singularities.” Pierre Levy
* Internet is produsage: de grenzen tussen passieve consumptie en actieve creatie van inhouden zijn vervaagd.
* 4 op 10 Amerikanen ziet Facebook als belangrijkste nieuwsbron (Keynote Katleen Gabriëls, die een boek uit heeft dat Onlife heet en er interessant uitziet. Over de troeven en de valkuilen van onze digitale samenleving.)
* Het concept van de Filter Bubble kwam in verschillende sessies terug. Relevant ook, met wat de laatste dagen in de media kwam over facebook/google en de Amerikaanse verkiezingen. TED-talk hier.
* Wij gebruiken in de opleiding voor het beoordelen van online bronnen de CRAP-test, maar er is ook de CARS-test.
* Ojoo maakt games, genre city games of pokemon-achtige shizzle. Op studio.ojoo.com kan je zelf aan de slag en redelijk eenvoudig zelf een game maken. De eerste is gratis en de tool is heel hanteerbaar. Eindeloze mogelijkheden, bijvoorbeeld in musea, rondleidingen in bibliotheken, gebouwen,… Culturele (Gentse) organisaties die hier een bachelorproef over willen voor kleuter en/of lager onderwijs: give a yell. Ik zou dat heel graag promoten volgend academiejaar.
* MeToDi is een onderzoeksproject van de KU Leuven, met als doel de ontwikkeling van een methodologische toolkit ter ondersteuning van ontwikkelaars van digitaal leermateriaal. Ik volgde een sessie, die op zich interessant was, maar ik had veel problemen met de “types ouders” die werden geschetst. Vanwege de nogal beperkte en negatieve formulering, maar vooral omdat ouders blijkbaar alleen mama’s zijn. Spijtig, inzetten op gender zit soms in kleine details.
* Er is een competentiemodel mediawijsheid voor Vlaanderen. Hoera! We kregen allemaal een prettige draaischijf en het ziet er heel doordacht uit, maar ik moet eerlijk zijn dat ik het nog niet helemaal helder zie. En dat moet wel, voor ik het moet uitleggen aan mijn studenten binnenkort. Al uw input is welkom.
* Ook relatief nieuw is Medianest, met een mediagroeilijn. Mooi vormgegeven en erg toegankelijk. Inhoudelijk moet ik het allemaal nog eens grondig bekijken, maar veelbelovend.
* De werking van een harde schijven uitleggen aan kinderen/studenten kan met het beeld van een Atlas. In een atlas heb je een register dat zegt waar je een bepaalde plaatsnaam vindt, en een kaart waar die plaats dan echt staat. Als je iets verwijdert van je harde schijf, verwijder je enkel de verwijzing in het register. (Keynote Rob Heyman)
* Het groene driehoekje in een advertentie op internet toont dat die ad gepersonaliseerd is, op basis van de sporen die je hebt nagelaten. Meer info vind je op youronlinechoices.com, een website met informatie over online advertenties die rekening houden met je interesses en hoe je instellingen kunt wijzigen. Veel tips & tricks.
* Er is een film in de bioscoop over een autistische jongen, die zijn communicatieskills ontwikkelde door de beeldtaal uit Disneyfilms. Life, animated. De trailer is mooi, de recensies goed.
* De mensen van Jekino en Lessen in het Donker hebben indrukwekkend veel kennis, zo merk ik steeds weer. En ze zitten op een mooie zelfde lijn met ons in de opleiding qua gebruik van film in de klas. Als je hun aanbod niet kent, check dan hun sites voor kwaliteitsfilms, bijhorende lesfiches, activiteiten. Aanraderke!
* Er zijn veel parallellen tussen taalverwerving en beeldtaalverwerving. Beide processen gaan via een gelijkaardige weg van personalisatie naar socialisatie.
Tot slot nog een paar persoonlijke dingskes:
* Ik ging alleen naar dit congres, en ik doe dat erg graag. Van die studiedagen waar ik inhoudelijk veel aan heb: ik wou dat ik meer tijd had om dat te doen. Maar de pauzes, dat is een moeilijke vind ik. Ik nam mijn sociale schild mee, mijn boek om te lezen. Ik kijk altijd met wat afgunst naar mensen die vlotjes socializen en netwerken in de pauzes. Hoe doen jullie dat? En zijn jullie dan niet ongelooflijk moe achteraf? Volgende keer draag ik mijn Eva-button.
* Ik ben oprecht verwonderd dat ik meer volgers heb op pakweg twitter dan de meeste van de interessante onderzoekers en mediamensen die ik hoorde spreken. Dat leert me dingen over sociale media (mensen lezen liever grapjes over de kindjes en niet zo gefundeerde meningen dan Ernstige Zaken), maar ook over hoe weinig mensen in de sector misschien bezig zijn met hun aanwezigheid aldaar. Ik ben daar wat verbaasd over, want eigenlijk is dat toch wel belangrijk? Dus een warme oproep: ik volg jullie nu allemaal, dus ik hoop nu veel informatie en kennis uit dat volgen te krijgen.
